भारतातील रस्ते कधी खड्डेमुक्त होईल याची सर्वजण वर्षानुवर्षे वाट पाहत आहेत. परंतु रस्त्यात खड्डे की खड्ड्यात रस्ता हे काही कळायला मार्ग नाही. माणसाचे जीवन एवढे स्वस्त झाले आहे की एका साध्या खड्ड्यामुळे एखाद्या व्यक्तीचा जीव गेला तरी काही नवल वाटायला नको. कितीतरी लोक यामुळे आपला जीव गमावतात आणि लाखो लोकांची गैरसोय होत आहे. तथापि, या बारमाही समस्येवर एक ठोस उपाय समोर आलेला हे ते म्हणजे सिमेंटचे रस्ते ( cement concrete ). अनुभवी उद्योजक आणि सिव्हिल कॉन्ट्रॅक्टर राजन शाह यांनी एका खास मुलाखतीत पारंपरिक डांबरी रस्त्यांपेक्षा सिमेंट काँक्रीट ( cement concrete road ) रस्त्यांची कार्यक्षमता आणि फायदे यावर प्रकाश टाकला. चला तर सिमेंटच्या रस्त्याचे महत्त्व बघुया.
सर्वप्रथम, डांबर आणि सिमेंट काँक्रीट रस्ते यांच्यातील महत्त्वाचा फरक समजून घेणे आवश्यक आहे. दोन्ही एकाच उद्देशाने काम करत असतात परंतु सीसी ( Concrete road ) रस्त्यांचे आयुष्य डांबरी रस्त्यांपेक्षा कितीतरी जास्त आहे. किमान 100 ते 200 वर्षांपर्यंत असते, जिथे डांबर रस्त्याचे सरासरी आयुष्य फक्त 3 ते 5 वर्षांपर्यंतच दिसून येते.
त्यांच्या किंमतीमध्ये जरी फरक दिसून येत असेल तरीही सीसी रस्ते गुंतवणुकीवर उल्लेखनीय परतावा देतात. सुरुवातीच्या बांधकामाचा खर्च जास्त असला तरी ( Concrete road ) रस्त्याचे आयुष्य जास्त असल्याने ते आर्थिक दृष्ट्या खूप फायदेशीर ठरते आणि या रस्त्याला कमीत कमी देखभालीची आवश्यकता असते यामुळे डांबरी रस्त्यांच्या तुलनेत खूप बचत होते.
भेगा आणि खड्डे याविषयी सांगताना, शहा स्पष्ट करतात की क्रॅकिंग हा काँक्रिटचा नैसर्गिक गुणधर्म आहे आणि तो बिघाड दर्शवत नाही. शिवाय, ते असे सांगतात की खड्डे हे प्रामुख्याने खराब बांधकाम पद्धतींचे परिणाम आहेत आणि काळजीपूर्वक नियोजन, पर्यवेक्षण आणि गुणवत्ता मानकांचे पालन करून ते प्रभावीपणे रोखले जाऊ शकतात.
पर्यावरणीय प्रभावाच्या दृष्टीने देखील ( Concrete road ) रस्ता फायदेशीर विकल्प म्हणून उदयास आला आहे. तुलनेने हे रस्ते प्रकाश परावर्तित करत असल्याने उष्णता शोषण कमी करतात, ज्यामुळे प्रदूषण कमी होते आणि ऊर्जा बचत होते. याव्यतिरिक्त, शाह पर्यावरणीय दुष्परिणामांना आणखी कमी करण्यासाठी रस्त्याच्या कडेला पावसाचे पाणी साठवण्यासारख्या शाश्वत पद्धतींचा पुरस्कार करतात.
टीकाकारांनी भारतातील हवामानातील विविधतेमुळे सीसी ( Concrete road ) रस्त्यांच्या योग्यतेबाबत शंका उपस्थित केल्या आहेत. त्यावर शाह या चिंता दूर करताना सांगतात की काँक्रिटच्या रस्त्याचा टिकाऊपणा अत्यंत तापमान आणि अतिवृष्टीमुळे देखील प्रभावित होत नाही, जिथे डांबरी रस्ते अशा परिस्थितीत उखडून पडतात.
रस्ते बांधणीतील अधूनमधून येणाऱ्या आव्हानांची कबुली देताना, दर्जेदार पायाभूत सुविधा सुनिश्चित करण्यासाठी सामुहिक जबाबदारी आणि सर्व भागधारकांच्या पाठिंब्याच्या गरजेवर शहा यांनी भर दिला. कंत्राटदार आणि अभियंत्यांची क्षमता वाढवण्यासाठी तंत्रज्ञानामध्ये योग्य प्रशिक्षण, पर्यवेक्षण आणि गुंतवणूक या महत्त्वाच्या विषयावर त्यांनी भर दिला. शेवटी, सीसी ( Concrete road ) रस्ते भारतातील खड्ड्यांच्या दुर्दशेवर एक व्यवहार्य आणि शाश्वत उपाय म्हणून काम करते. रस्त्याचा दीर्घकाळ टिकाऊपणा, कमी खर्च आणि पर्यावरणीय उपयुक्तता यांना प्राधान्य देऊन, आम्ही सुरक्षित, चांगले आणि अधिक लवचिक रस्त्याच्या नेटवर्कसाठी प्रयत्नशील आहोत. ठोस क्रांती स्वीकारण्याची आणि येणाऱ्या पिढ्यांसाठी ‘खड्डेमुक्त भारत’ साठी प्रयत्न करण्याची हीच वेळ आहे.
